Phân tích cơ bản cho người mới bắt đầu

Bài viết thuộc loạt bài viết “Hướng dẫn đầu tư chứng khoán cho nhà đầu tư từ cơ bản đến nâng cao”. Loạt bài viết được sắp xếp theo trình tự từ cơ bản đến nâng cao, bạn hãy Click vào đây để theo dõi tổng hợp các bài viết.

Ngoài ra, nếu bạn là khách hàng Mở tài khoản tại công ty chứng khoán Yuanta (Chi tiết Click tại đây), tôi sẽ có thể hướng dẫn bạn trực tiếp xây dựng chiến lược đầu tư chứng khoán phù hợp nhất với bạn và cùng bạn lựa chọn danh mục đầu tư ban đầu theo chiến lược đã đề ra (chi tiết đến từng click chuột, cầm tay chỉ việc). 

Liên hệ: Mr.Trung 0984048218 (SMS/Zalo).

1. Giới Thiệu Về Phân tích cơ bản

Phân tích cơ bản là một nền tảng trong lĩnh vực đầu tư, giúp nhà đầu tư đánh giá giá trị và triển vọng của một cổ phiếu thông qua việc sử dụng dữ liệu tài chính. Mục tiêu của Phân tích cơ bản là giúp nhà đầu tư nhận diện những cơ hội đầu tư tiềm năng cũng như các rủi ro có thể xảy ra.

Phân tích Báo cáo tài chính đóng vai trò quan trọng trong Phân tích cơ bản, vì nó cung cấp cho nhà đầu tư một cái nhìn sâu sắc về tình hình tài chính và hoạt động của doanh nghiệp. Những chỉ tiêu trọng yếu trong báo cáo tài chính, như doanh thu, lợi nhuận, nợ phải trả, và dòng tiền, đều góp phần làm sáng tỏ khả năng sinh lời và mức độ rủi ro của một công ty. Việc nắm vững các chỉ tiêu này không chỉ giúp nhà đầu tư đánh giá tình hình hiện tại của doanh nghiệp mà còn dự đoán được triển vọng tương lai của cổ phiếu đó.

Nhờ vào Phân tích cơ bản, nhà đầu tư có thể dễ dàng xác định các công ty hoạt động hiệu quả, đồng thời phát hiện những công ty có dấu hiệu tiềm ẩn rủi ro đáng chú ý.

2. Các Thành Phần Của Báo Cáo Tài Chính

Báo cáo tài chính gồm ba báo cáo chính, mỗi báo cáo đóng vai trò quan trọng trong việc phân tích và đánh giá tình hình tài chính của một công ty.

2.1. Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh

Báo cáo này cung cấp thông tin về doanh thu, chi phí và lợi nhuận trong một khoảng thời gian nhất định. Qua báo cáo này, nhà đầu tư có thể đánh giá khả năng sinh lời của doanh nghiệp cũng như xem xét sự tăng trưởng doanh thu, từ đó đưa ra quyết định đầu tư hợp lý.

2.2. Bảng cân đối kế toán

Bảng cân đối kế toán thể hiện tổng thể tài sản, nợ phải trả và vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp tại thời điểm lập báo cáo. Thông qua Bảng cân đối kế toán, người xem có thể xác định được sức mạnh tài chính của công ty, khả năng thanh toán nợ và cách thức sử dụng tài sản. Cấu trúc của báo cáo tài sản giúp các nhà đầu tư hiểu rõ về cấu trúc vốn và mức độ rủi ro tài chính của doanh nghiệp, từ đó đưa ra những đánh giá chính xác hơn về cổ phiếu mà họ quan tâm.

2.3. Báo cáo lưu chuyển tiền tệ

Báo cáo này mô tả nguồn gốc và sự biến động của tiền mặt trong doanh nghiệp qua ba hoạt động: hoạt động kinh doanh, đầu tư và tài chính. Báo cáo lưu chuyển tiền tệ không chỉ cho thấy khả năng sinh tiền mà còn giúp nhà đầu tư hiểu rõ cách doanh nghiệp quản lý dòng tiền, điều này rất quan trọng trong việc đánh giá khả năng thực hiện các nghĩa vụ tài chính.

3. Chỉ Tiêu Tài Chính Quan Trọng

Khi tiến hành Phân tích cơ bản, các chỉ tiêu tài chính là công cụ quan trọng giúp nhà đầu tư đánh giá hiệu suất và tiềm năng của một công ty. Sau đây là 1 số chỉ tiêu tài chính nhà đầu tư cần quan tâm và ý nghĩa của chúng:

4. Đánh Giá Rủi Ro Tài Chính

Ngoài việc phân tích các chỉ tiêu về hiệu quả hoạt động của công ty, việc đánh giá rủi ro tài chính là một yếu tố không thể thiếu. Rủi ro tài chính liên quan đến khả năng của doanh nghiệp trong việc đáp ứng các nghĩa vụ nợ của mình. Để thực hiện đánh giá này, các chỉ tiêu tài chính cụ thể như tỷ lệ thanh toán ngắn hạn, tính ổn định và sự biến động của lợi nhuận cần được xem xét kỹ lưỡng.

Tỷ lệ thanh toán ngắn hạn, hay còn gọi là tỷ lệ thanh toán hiện hành, được tính bằng tổng tài sản ngắn hạn chia cho tổng nợ ngắn hạn. Chỉ số này giúp nhà đầu tư xác định khả năng thanh toán các khoản nợ đến hạn của doanh nghiệp. Một tỷ lệ trên 1 thường được coi là bảo đảm, nhưng cũng cần cân nhắc các yếu tố khác như dòng tiền và chi phí hoạt động để có cái nhìn chính xác hơn về tình hình tài chính.

Tính ổn định của lợi nhuận cũng là một yếu tố quan trọng. Doanh nghiệp có lợi nhuận ổn định trong các năm gần đây cho thấy khả năng quản lý tốt chi phí và dự đoán được doanh thu trong tương lai. Ngược lại, sự biến động cao trong lợi nhuận có thể gây ra nghi ngờ về khả năng tồn tại và phát triển bền vững của công ty.

Nhà đầu tư cũng nên chú ý đến các yếu tố bên ngoài có thể tác động đến rủi ro tài chính, bao gồm biến động kinh tế, sự thay đổi trong chính sách tài chính, và sự cạnh tranh trong ngành. Tất cả những yếu tố này kết hợp với các chỉ tiêu tài chính giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định thông minh hơn khi Phân tích cơ bản và đánh giá rủi ro tài chính của doanh nghiệp. Việc nắm rõ các chỉ tiêu này không chỉ giúp nhà đầu tư giảm bớt các rủi ro tiềm ẩn mà còn tối ưu hóa lợi nhuận của mình trong thị trường đầy biến động.

5. Các lưu ý khi thực hiện Phân tích cơ bản

5.1. Không đánh giá công ty qua một chỉ số duy nhất

Một số nhà đầu tư mua cổ phiếu mà chỉ xét đến P/E thấp hoặc P/B thấp và quyết định mua là sai lầm. Vì về cơ bản thị trường đã đánh giá công ty chính xác ở mức tương đối. Do vậy nếu ta xem xét chỉ số ở mốc duy nhất sẽ rất khó để mua được cổ phiếu tốt. Để chọn lọc được cổ phiếu tốt ta cần cân nhắc 03 yếu tố chính:

• Tính hiệu quả của công ty: Thông qua ROE, ROA, EPS.
• Tính bền vững của hoạt động kinh doanh: Thông qua Tỷ lệ nợ, tỷ lệ nợ quá cao xét theo lĩnh vực kinh doanh là một rủi ro tiềm tàng. Kết quả kinh doanh cũng cần được xem xét và đánh giá theo giai đoạn từ 03 – 05 năm. Kết quả kinh doanh xét chỉ trong 01 năm; 01 quý sẽ có ta rất ít thông tin để đánh giá 01 cổ phiếu.
• Tính hợp lý của Giá (Thông qua chỉ số P/E và P/B): Cổ phiếu có P/E và P/B quá cao (tương đương P/E>20 hoặc P/B>5) có thể bị xem là tương đương đối đắt. Do vậy ta cần xem xét các cổ phiếu ở mức độ P/E vừa phải. Cũng có luận điểm cho rằng chỉ số P/E cao thể hiện tiềm năng tăng trưởng công ty lớn và chỉ số này không quá quan trọng. Tuy nhiên theo tôi, tương lai rất khó dự đoán và đặt quá nhiều kỳ vọng ở tương lai là một việc hết sức rủi ro. Do vậy Ta nên có dự phòng nhất định trong các trường hợp xấu, không nên mua cổ phiếu có mức P/E cao.  Đối với tôi mức P/E cao là mức P/E> (1/lãi suất ngân hàng) ở thời điểm hiện tại tương đương mức P/E=18. Tôi chỉ xem xét các cổ phiếu có mức P/E dưới mức này (hoặc thấp hơn nữa để dự phòng rủi ro, hiện tôi chỉ xem xét các cổ phiếu có P/E<10 vì tôi muốn mua thật rẻ).

5.2. Xem xét các yếu tố tài chính trong nhiều năm

Một trong những hạn chế của Phân tích báo cáo tài chính là nó chỉ mang tính thời điểm, xét theo một quý/một năm cho nên việc ta nhìn thấy một công ty có chỉ số đẹp cũng chưa chắc là một cơ hội đầu tư tốt. Cần phải xem xét quá trình lịch sử của công ty đó, nếu công ty có kết quả kinh doanh trồi sụt liên tục thì cổ phiếu của công ty đó không phải là một cơ hội đầu tư tốt.

5.3. Lợi nhuận đột biến có thể gây nhiễu đánh giá

Lợi nhuận là một trong những yếu tố ảnh hưởng lớn đến giá cổ phiếu, tuy nhiên, nhà đầu tư khi xem xét cần hết sức chú ý gạn bỏ các yếu tố về lợi nhuận đột biến/lợi nhuận chỉ có 1 lần  ra khỏi phân tích, vì thường những lợi nhuận này sẽ đã được phản ánh đến giá cổ phiếu khi bạn biết đến nó và chúng sẽ không có nhiều tác động đến giá cổ phiếu trong tương lai.

– Các lợi nhuận chỉ có 1 lần thường thấy là: Lợi nhuận từ bán công ty con, bán cổ phiếu quỹ, thanh lý tài sản.

– Lợi nhuận đột biến thường thấy ở các công ty có hoạt động kinh doanh mang tính chu kỳ rất mạnh: Ngân hàng, chứng khoán, bất động sản, công ty thép, xăng dầu, cao su (Lợi nhuận phụ thuộc nhiều vào biến động thị trường hơn là chính bản thân doanh nghiệp). Vấn đề gạn lọc lợi nhuận do chu kỳ rất khó vì hầu như các công ty phải chịu tác động của thị trường. Do vậy ta cần xem xét công ty ở khía cạnh công ty có hoạt động tốt hơn đối thủ hay không trong thời điểm khó khăn cũng như thuận lợi (tôi thường chú trọng việc xem xét liệu công ty có hoạt động ổn trong khó khăn không).

5.4. Không vội tin tưởng các chỉ số tại Website

Hiện nay, kinh nghiệm thực tế cho thấy hiện nay các bộ lọc cổ phiếu của Việt Nam chỉ hoạt động tương đối đúng; các chỉ số tài chính tại các Website uy tín như Vietstock.vn hoặc Cafef.vn cũng không hoàn toàn chính xác. Do vậy bạn cần cẩn trọng khi sử dụng các chỉ số tại các Website trước khi quyết định đầu tư; hiện tôi cũng chưa tìm ra Website uy tín tuyệt đối để tính các chỉ số; do vậy trước khi đầu tư tôi vẫn thường rà soát các Báo cáo tài chính của doanh nghiệp và tự tính chỉ số.

Tất nhiên việc rà soát và đọc kỹ báo cáo tài chính của hơn 1500 doanh nghiệp trên sàn là điều không thể. Do vậy tôi thường sử dụng chiến lược lọc cổ phiếu sau:

– Bước 1: Lọc cổ phiếu theo các tiêu chính nhất định; sử dụng các công cụ lọc có sẵn trên mạng để thực hiện; thông thường qua bước này tôi có thể lọc ra 30 – 50 cổ phiếu có tiềm năng. Tuy nhiên thường các công cụ lọc chỉ cho ta biết chỉ số của báo cáo tài chính tại thời điểm gần nhất nên ta cần phải làm các bước tiếp theo.

– Bước 2: Rà soát lại tính bền vững của kết quả kinh doanh; ưu tiên chọn ra những cổ phiếu hoạt động ổn định trong nhiều năm hoặc có sự tăng trường bền vững. Giai đoạn này ta thường chỉ chọn được 5 – 10 cổ phiếu tiềm năng hoặc ít hơn.

– Bước 3: Đọc kỹ báo cáo tài chính của từng công ty, tính toán lại các chỉ số tài chính (tránh sai sót từ Website); hiểu được câu chuyện của từng cổ phiếu đã lựa chọn (ngành nghề sản xuất, doanh thu chính đến từ đâu, cổ đông, ban lãnh đạo, quỹ lớn đầu tư, đánh giá thị trường…). Giai đoạn này cần mất khá nhiều thời gian của nhà đầu tư và nhận định của các nhà đầu tư sẽ không ai giống ai 100%. Việc định giá và chọn cổ phiếu sẽ phụ thuộc vào kinh nghiệm của nhà đầu tư, không chỉ là kinh nghiệm về chứng khoán mà còn là kinh nghiệm sống, kinh nghiệm làm việc, kinh nghiệm thương trường của bản thân nhà đầu tư.

5.5. Giới thiệu gợi mở hướng đi khác của Phân tích cơ bản (Phân tích dựa trên câu chuyện)

Các phân tích ở trên tôi viết theo hướng phân tích cơ bản đơn giản nhất cho nhà đầu tư mới vào thị trường đó là chọn lọc cổ phiếu dựa vào phân tích chỉ số, theo tôi đây là cách an toàn nhất giúp nhà đầu tư hạn chế thua lỗ trên thị trường chứng khoán mà vẫn có lợi nhuận bền vững.

Tuy nhiên, cũng có rất nhiều cách phân tích cơ bản khác cũng rất hiệu quả, mà nhà đầu tư có thể nghiên cứu thêm. Một trong nhưng phương pháp đó là phân tích dựa trên câu chuyện. Ví dụ cụ thể như sau:

(Bạn đọc lưu ý: Câu chuyện ở dưới đây là câu chuyện giả tưởng, tôi sử dụng để giải thích cho nhà đầu tư về phương pháp câu chuyện, không hoàn toàn trùng khớp với thực tế và không phải là 01 khuyến nghị đầu tư).

– Ví dụ 1: Cổ phiếu ngành vận tải biển trong 03 năm 2020; 2021; 2022 đã xuống rất thấp do ảnh hưởng của dịch COVID; đến năm 2023 kinh tế thế giới bắt đầu phục hồi, hàng hoá được vận tải chở lại. Tuy nhiên đến thời điểm 2023 giá cổ phiếu của ngành vận tải chưa biến động nhiều. Đây là cơ hội rất tốt để nhà đầu tư có thể đón đầu làn sóng tăng của giá cổ phiếu ngành vận tải biển.

– Ví dụ 2: Đường cao tốc Bắc Nam được sắp được phê duyệt; chuẩn bị khởi công vào năm 2025; như vậy sắp tới  nhu cầu thép sẽ rất lớn (nhu cầu xây dựng nhà ga, sắt thép làm được ray, hạ tầng giao thông…); cổ phiếu ngành thép có thể được hưởng lợi trong thời gian tới (do thép là ngành đặc thù, việc nhập khẩu thép sẽ khó khăn hơn nhiều so với sử dụng thép nội địa).

Phân tích dựa vào câu chuyện sẽ giúp nhà đầu tư đón đầu các sóng tăng của ngành, của doanh nghiệp, đi trước được các nhà đầu tư quá thiên về phân tích chỉ số. Tuy nhiên để đầu tư dựa vào câu chuyện đòi hỏi nhà đầu tư phải có hiểu biết sâu sắc về nền kinh tế, tư duy phân tích tốt và rèn luyện nhiều. Một nhà đầu tư xuất sắc ít nhiều đều có khả năng đầu tư dựa vào phân tích các câu chuyện. Tuy nhiên nó cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro khi câu chuyện diễn ra không như ta phân tích. Dù sao thì đây cũng là một gợi mở hướng đi  rất tốt cho các nhà đầu tư chuyên nghiệp, còn khi mới bắt đầu, tôi khuyên bạn hãy thực hiện các phương pháp chắc chắn và an toàn.

6. Thực hành phân tích cơ bản và lọc cổ phiếu

Sau khi bạn đã hiểu sơ lược về phương pháp phân tích cơ bản, để không làm bài học trôi qua mà không đọng lại, chúng ta bắt tay ngay vào chọn lọc cổ phiếu (Thời điểm lấy số liệu để lọc cổ phiếu là ngày 14/10/20224 – thời điểm viết bài – Bạn đọc có thể làm theo ngay khi bạn đọc bài này).

6.1. Bước 1 – Xây dựng các tiêu chính lọc cổ phiếu dựa trên phân tích cơ bản

Điều đầu tiên cần làm để tìm ra cổ phiếu đáng đầu tư trong hơn 1500 cổ phiếu trên sàn giao dịch là ta cần phải biết tìm cái gì. Nếu như chỉ cách đây 10 năm phân tích cơ bản như 1 cơn ác mộng với tôi do việc tìm cổ phiếu chỉ dựa vào cách duy nhất là đọc từng báo cáo tài chính, từng bản cáo bạch của mỗi công ty sau đó ghi chép lại số liệu vào vào excel để lọc số liệu thì nay công việc đã đơn giản hơn rất nhiều. Chúng ta có các Website online hỗ trợ chúng ta làm việc đó miễn phí. Một số Website lọc cổ phiếu tôi thường sử dụng là:

1. https://www.cophieu68.vn/signal/filter_financial.php
2. https://simplize.vn/
3. https://vn.tradingview.com/

Trong khuôn khổ bài viết này, tôi sẽ sử dụng bộ lọc của Cophieu68.com do bộ lọc có hình ảnh dễ hiểu, dễ sử dụng, phù hợp với người mới bắt đầu.

Hình 1 – Bộ lọc cổ phiếu tại Cophieu68.com

Như ta đã thấy bộ lọc cho ta lọc theo một số tiêu chí nhất định. Ta cần dùng lập luận để xác định các tiêu chí này, nền tảng để xác định tiêu chí phải đủ khắt khe để ta không chọn phải cổ phiếu tệ nhưng cũng phải đủ rộng để có cổ phiếu mà chọn. Trong phạm vi bài viết tôi lựa chọn theo các tiêu chí mà tôi vẫn thường sử dụng.

1. Về hiệu quả hoạt động: Ta chọn ROE >25%; ROA >15%; EPS >3.
2. Về an toàn: Ta chọn Nợ/Vốn chủ sở hữu <100%.
3. Về mức độ hợp lý về giá: Ta chọn P/E<10; P/B<4.

6.2. Bước 2. Chạy để lọc cổ phiếu

Sau khi chạy bộ lọc như trên ta được kết quả như sau:

Như vậy bảng trên ta lọc được 25 cổ phiếu trên toàn thị trường.

6.3. Bước 3 – Đánh giá chi tiết về từng cổ phiếu

Lướt qua nhóm cổ phiếu bảng trên, tôi sẽ đánh giá tổng quan để loại bỏ thêm các cổ phiếu, lập luận cụ thể như sau:

– Tôi không xem xét cổ phiếu ngành bia do đây là ngành đang chịu ảnh hưởng suy thoái của Việt Nam, do vậy tôi sẽ không xem xét đến cổ phiếu HLB và SMB.

– Tôi không xem xét cổ phiếu ngành bất động sản do đây là ngành có tính chu kỳ và khó đánh giá nên tôi không xem xét cổ phiếu NTL;

– Cổ phiếu VNX và FTI không có giao dịch nên cũng loại không xem xét.

– Tôi không xem xét những cổ phiếu có giá cao hơn 150. Chúng cũng rất tốt. Nhưng tiềm năng tăng giá sẽ khó khăn hơn và giá cao nên chi phí đầu tư không phù hợp với tôi. Loại không xem xét các cổ phiếu WCS, SLS, DTP.

Như vậy sau khi đã loại đi 8 cổ phiếu ta còn 17 mã cổ phiếu cần xem xét. Đối với những cổ phiếu này ta sẽ xem xét kỹ theo các hạng mục sau:

– Lợi nhuận hàng năm (3-5 năm) có ổn định/tăng trưởng không? Sẽ loại những cổ phiếu có doanh thu suy giảm hoặc thua lỗ trong 3 năm gần nhất.

– Doanh thu bán hàng/sản xuất kinh doanh có chiếm tỷ lệ lớn không? Sẽ loại những công ty có tỷ trọng Doanh thu khác cao hơn 10% so với Doanh thu từ hoạt động chính.

– Cổ đông/Ban điều hành là ai? Thường tôi ưu tiên chọn những doanh nghiệp có Ban Điều hành/Cổ Đông lớn đã gắn bó với Công ty nhiều năm.

Vậy là công việc phân tích cơ bản đã đi đến bước cuối, tuy nhiên, bước cuối này tôi công nhận rất tốn thời gian, thông thường để chọn lọc ra danh mục 3 -5 cổ phiếu đáng để đầu tư tôi thường mất 5-7 ngày làm việc liên tục. Do vậy trong khuôn khổ bài viết này tôi chưa thể công bố kết quả nghiên cứu của mình (Bạn đọc quan tâm kết quả nghiên cứu, hãy theo dõi chuyên mục Phân tích cổ phiếu – Blogcophieu thường xuyên, hàng tháng tôi sẽ công bố kết quả chọn lọc cổ phiếu trong khoảng thời gian từ ngày 25-30 tại Chuyên mục).

Bạn đọc tham khảo Lọc cổ phiếu đầu tư tháng 10/2024

Đối với khách hàng của tôi đã Mở tài khoản tại Công ty chứng khoán Yuanta. Tôi sẽ gửi trước kết quả nghiên cứu trước 7 ngày so với thời gian công khai trên Website Blogcophieu.com.

Đầu tư là công việc khó, vì khó nên mới có phần của mình.

Chúc các bạn thành công!